e-Tip Bahasa Melayu 3

Sebagai pembuka tirai ilmu bahasa kita kali ini (Siri Pertama merupakan mukadimah dan Siri Kedua pula memaparkan sanggahan saya tentang dakwaan bahawa tatabahasa kurang penting berbanding mesej yang ingin disampaikan), saya ingin mengetengahkan penggunaan kata ialah dan adalah yang sering disalah guna oleh kebanyakan orang. Dalam tatabahasa bahasa Melayu, kedua-dua kata ini ini dikategorikan sebagai kata pemeri.

Bagi sesiapa yang tidak mengendahkan tentang penggunaan tatabahasa yang betul, mereka menganggap bahawa kata ialah sama sahaja dengan kata adalah.   Mereka menggunakan kata-kata itu secara saling bertukar ganti, seperti kata-kata lain yang mempunyai makna yang sama.

Pada hakikatnya, kata ialah menunjukkan persamaan dan hadir di hadapan frasa nama, manakala kata adalah menunjukkan huraian dan hadir di hadapan kata adjektif (sifat) dan frasa sendi nama.

Contoh:

Salah: Petroleum adalah salah satu komoditi penting negara.

Betul: Petroleum ialah salah satu komoditi penting negara.

Salah: Bank Negara Malaysia adalah sebuah agensi kerajaan.

Betul: Bank Negara ialah sebuah agensi kerajaan.

Salah: Ruangan ini ialah untuk memantapkan penggunaan Bahasa Melayu.

Betul: Ruangan ini adalah untuk memantapkan penggunaan Bahasa Melayu.

Selepas ini saya akan kemukakan banyak lagi teknik penggunaan kata pemeri ini.

Semoga berjumpa lagi...

Nota:

1/ Banyak dalam kalangan kita masih menggunakan kata mengenengahkan (salah), sedangkan kata yang betul ialah mengetengahkan.

2/ Kata kebanyakan menjadi dasar mengapa kita menggunakan kata banyak sebagai penjodoh bilangan bagi orang iaitu banyak orang bukannya ramai orang.

Read more...

Selembar Benang 5

Minggu ini saya ingin mengambil perhatian anda tentang penulisan SMS bahasa Melayu. Dalam hal ini, kita harus menerima hakikat bahawa penulisan SMS dalam bahasa Melayu yang cacamarba @ cacamerba (tidak bersempang) sedikit sebanyak telah menyumbang kepada kemerosotan mutu penggunaan bahasa Melayu dalam kalangan orang ramai. Tahukah anda bahawa kini sudah ada singkatan dan simbol baku atau standard dalam penulisan SMS bahasa Melayu? Untuk mendapatkan maklumat terperinci mengenai hal ini, sila lawatan laman-web Dewan Bahasa dan Pustaka.

 

Di bawah ini saya senaraikan beberapa contoh singkatan sms biasa dan simbol baku untuk pengetahuan anda.

 

Singkatan      Singkatan            Maksud
   Salah              Betul              Sebenar

        4                  utk                untuk
        U                 awk               awak

         I                    sy               saya
        Y                   knp             kenapa
        N                    &                 dan
      Cite                 crt                 cerita
      Gak                  jg                 juga
      Fon                  tel                telefon
      Leh                  blh                boleh
     Ngan                dgn              dengan
      Ari                     hr                 hari
     Cam                mcm             macam
      Tq                    tk             terima kasih
    Tima                 trm               terima
      Jer                   shj               sahaja
     Coz                  sbb              sebab
     Lom                  blm              belum

Simbol emotikon - simbol emotif yang universal diterima pakai dalam penulisan SMS bahasa Melayu.
:-) - gembira
:-( - sedih
:-d - ketawa
;-) - bergurau atau kenyit mata
:-* - ciuman
:-o - terkejut
:-II - marah
:-p - mengejek

Pelbagai vs berbagai-bagai

Perkataan pelbagai sama maknanya dengan berbagai-bagai dan kedua-duanya boleh ditukar ganti. Tetapi ingat, menulis pelbagai atau berbagai-bagai dengan pelbagai-bagai atau berbagai adalah salah.

Setengah-setengah vs setengah; kedua-dua vs kedua

Selain daripada perkata berbagai-bagai yang tidak boleh diringkaskan penggunaannya menjadi berbagai, terdapat beberapa perkataan lain yang apabila diringkaskan akan membawa makna yang lain atau menyalahi maksud.

Salah: Bagi setengah orang, perkara ini tidak menjadi masalah besar kepada mereka

Betul: Bagai sesetengah (setengah-setengah) orang, perkara ini tidak menjadi masalah yang besar kepada mereka.

Salah: Kedua bank itu telah menunjukkan prestasi yang baik pada tahun ini.

Betul: Kedua-dua bank itu telah menunjukkan prestasi yang baik pada tahun ini.

Nota:

Setengah bermaksud separuh, manakala setengah-setengah bermaksud beberapa atau sebilangan. Kedua ialah kata bilangan yang nombor dua, manakala kedua-dua pula ialah kata sifat yang bermaksud kesemua atau all).

Read more...

e-Tip Bahasa Melayu 1

Mukadimah

Tiada siapa dapat menafikan betapa pentingnya penguasaan bahasa Melayu dalam kalangan kakitangan Kerajaan atau swasta. Bahasa Melayu merupakan bahasa rasmi negara, seperti yang termaktub dalam Artikel 152 Perlembagaan Persekutuan, 1957. Sebagai warganegara yang patuh pada perlembagaan, kita semua perlu akur akan kepentingan Bahasa Melayu yang diiktiraf sebagai bahasa utama pada peringkat kebangsaan yang juga tercatat dalam Akta Bahasa Kebangsaan, 1967. Akta ini meletakkan Bahasa Melayu sebagai sebahagian daripada dasar sosioekonomi yang penting bagi penstrukturan semula masyarakat sehingga penggunaannya diwajibkan pada peringkat sekolah bantuan penuh kerajaan, beberapa institusi pengajian tinggi awam dan jabatan-jabatan kerajaan. Baru-baru ini, pencemaran dalam penggunaan bahasa Melayu telah menjadi isu hangat pada peringkat nasional sehingga banyak pihak mendesak kerajaan supaya meminda Akta DBP 1959 (Pindaan 1995) dengan memberi kuasa kepada Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) mengambil tindakan terhadap mana-mana pihak yang sengaja mencemarkan penggunaan bahasa Melayu. Hasilnya, kabinet telah meluluskan Pindaan Akta tersebut pada 4 Oktober 2006 dan seterusnya akan dibahaskan di Parlimen, sebelum dikuatkuasakan pada tahun 2007. Pindaan ini mampu memperkasakan fungsi DBP sebagai badan yang boleh mendakwa pihak yang menggunakan bahasa kebangsaan secara yang tidak betul dari aspek tatabahasa.

Menyedari hakikat ini, saya terpanggil untuk turut sama memantapkan lagi penggunaan bahasa Melayu menerusi alam siber dengan menyumbangkan ilmu bahasa Melayu yang diperoleh secara yang tidak formal dari sumber yang berwibawa melalui perkongsian pengetahuan (knowledge-sharing). Ini akan dilakukan melalui e-mel "e-Tip Bahasa Melayu" yang ringkas dan mesra pembaca dengan harapan dapat menambah sedikit sebanyak ilmu pengetahuan rakan bloger atau pengunjung blog ini, terutamanya tentang kesilapan lazim bahasa Melayu yang dilakukan saban hari. Dengan berkonsepkan “Belajar Daripada Kesilapan”, saya akan cuba menyediakan rumusan bagi setiap kesilapan supaya dapat memantapkan lagi pegangan dan pemahaman kita tentang penggunaan bahasa Melayu yang betul.

Nota:

1. Mukadimah berasal daripada perkataan Arab yang telah diserap ke dalam bahasa Melayu dengan maksud kata pengantar, prakata; atau pendahuluan dalam sesuatu ujaran atau wacana.

2. Kini majoriti pakar bahasa telah menukar penggunaan kata sendi nama di kepada dalam untuk digabungkan dengan kata kalangan kerana ini bertepatan dengan rumusan yang menyatakan kata sendi nama di hanya boleh digunakan khusus di hadapan kata nama yang menunjukkan tempat sahaja, meskipun Kamus Dewan Edisi Ke-4 masih terus menggunakannya.

Read more...

e-Tip Bahasa Melayu 2

Terdapat desas-desus dalam kalangan kita yang mengatakan tatabahasa yang betul tidak penting.  Kononnya, yang lebih utama dan yang patut dititikberatkan ialah mesej yang ingin disampaikan perlu tepat.  Hari ini, saya cuba menyangkal pendapat ini dengan mengemukakan bukti bahawa tanpa tatabahasa yang betul, mesej yang akan diterima pembaca atau pendengar mungkin boleh menyimpang daripada maksud sebenar yang ingin disampaikan oleh penulis atau penutur. 

Pertamanya, saya akan memberikan satu contoh paling asas dalam tatabahasa ,iaitu kesalahan menggunakan tanda baca, seperti koma (,) yang boleh mewujudkan kekeliruan makna.  Cuba amat-amati contoh berikut dan tanya pada diri anda apakah perbezaan makna pada kedua-dua ayat ini?.

(i)         Ramli bertanya kepada Rahmah, “Apa khabar Mak Long?”

(ii)        Ramli bertanya kepada Rahmah, “Apa khabar, Mak Long?”

Dalam ayat (i), Rahmah dan Mak Long ialah dua individu yang berlainan manakala dalam ayat (ii), Rahmah dan Mak Long itu ialah individu yang sama. Perhatikan pula contoh di bawah ini.  

MENCARI DAMAI ABADI

 Aku cari bukan harta bertimbun-timbun,

Untuk hidup kaya,

Aku cari bukan wang berjuta-juta,

Untuk hidup bergaya,

Aku cari bukan kawan-kawan,

Untuk hidup sekadar berfoya-foya,

Aku cari mana dia Al-Ghazali,

Aku cari mana dia Al-Shafie…

Rangkap sajak di atas ialah sebahagian daripada sajak yang pernah dideklamasikan oleh bekas Perdana Menteri kita, Y.A.B. Dato Seri Abdullah Haji Ahmad Badawi.  Apakah yang anda faham tentang frasa yang dihitamkan dan diitalikkan di atas? Pada pemahaman saya, hadirnya perkataan sekadar dan koma (,) pada frasa sebelumnya telah menonjolkan pengakuan sememangnya “Aku masih berfoya-foya”, walaupun bukan itu yang dimaksudkan oleh penulis.  Sepatutnya ayat itu berbunyi Aku cari bukan kawan-kawan yang hidup sekadar berfoya-foya.  

Sajak ini kekal terpampang di laman web Pejabat Perdana Menteri sehinggalah beliau bersara sebagai Perdana Menteri kita.  Kesilapan ini tidak pernah mendapat teguran daripada mana-mana pakar bahasa. Malah, sajak ini telah pun diserap ke dalam bentuk lagu yang dialunkan oleh penyanyi popular bernama Ramli Sarip. Berpunca daripada lagu inilah saya mula menyedari kejanggalan sajak tersebut. Ditambah pula dengan intonasi penyanyi berkenaan ketika menyampai rangkap itu, menguatkan lagi tanggapan saya yang sedemikian.  Ketika itu, saya berharap ada pihak yang berani tampil menegur kesilapan ini kerana gambaran yang diberikan melalui frasa itu amat berbeza dengan sikap Perdana Menteri yang kita kenali. 

Sekarang perhatikan pula contoh kesan penggunaan perkataan ekshortatif, yakni kata seruan yang menyeru-nyerukan pendengar atau pembaca.  Penutur atau penulis yang kerap menggunakan perkataan seperti hendaklah, wajiblah, perlulah, kenalah, haruslah, dan mestilah, pada hakikatnya meletakkan diri mereka pada tempat yang lebih tinggi daripada audiens mereka tanpa mereka sedari.  Malah, ayat-ayat yang terhasil daripada perkataan ekshortatif ini menyembunyikan kenyataan “tuduhan” di sebalik ayat itu.  Bayangkan isteri anda (bagi lelaki) berkata kepada anda, “Abang mestilah balik cepat” atau seorang kakitangan berkata kepada pegawai atasannya, “Encik Ali kenalah beri saya bonus yang lebih sedikit”.  Apakah perasaan anda? Atau seorang guru menulis satu surat pekeliling untuk ibu bapa murid-muridnya yang berbunyi “Ibu bapa hendaklah mengawasi siapa kawan anak-anak”.  Di sebalik ayat itu tersembunyi tuduhan bahawa ibu bapa tidak mengawasi kawan anak-anak mereka. Dalam contoh yang ketiga ini, perkataan-perkataan eksortatif tersebut boleh diganti dengan kata “perlu” sebagai alternatif. Meletakkan perkataan pada tempat yang salah boleh memberi makna yang salah, malah boleh menyinggung perasaan pembaca atau pendengar. 

Kesimpulannya, hindarilah pendapat songsang yang mengatakan tatabahasa yang betul tidak begitu penting.  Teruskan iltizam untuk mempelajari tatabahasa Melayu yang betul supaya maklumat yang ingin disampaikan tepat dan tekal seperti yang dimaksudkan.  

Setelah menghurai kepentingan bahasa Melayu pada siri yang lepas dan disusuli pula dengan sanggahan tentang dakwaan bahawa tatabahasa kurang penting berbanding dengan mesej yang ingin disampaikan, e-Tip Bahasa Melayu yang akan datang akan menghuraikan perbezaan antara kata ialah dan adalah. 

Wallahualam. 

Nota:

Intonasi = turun naik atau tinggi rendah nada suara ketika bercakap

Iltizam = komitmen

Tekal = konsisten

Read more...

Selembar Benang 1

Pagi kelmarin semasa sesi perkongsian ilmu, jika saya tidak tersilap dengar Encik Ghazali ada berpepatah, iaitu katanya "buat kerja seperti melepaskan batuk di tangga". Keindahan pepatah Melayu, meskipun lembut bunyinya, tetapi mampu meruntun jiwa dan memberi pukulan maut kepada Si Penerima. Walau bagaimanapun, tidak semua orang faham tentang maksud tersurat yang terkandung dalam pepatah "seperti melepaskan batuk di tangga", walaupun hampir semua tahu maksudnya tersirat, iaitu sesuatu pekerjaan yang dilakukan secara sambil lewa. Persoalannya, apakah kaitan antara melepaskan batuk di tangga dengan kerja sambil lewa? Apakah logiknya, sekadar batuk di tangga dikatakan kita ini membuat kerja tidak bersungguh-sungguh? Pada hakikatnya, perkataan batuk yang terdapat dalam peribahasa ini bukanlah batuk seperti yang kita fikirkan. Batuk ini ialah batok pencedok air yang diperbuat daripada tempurung kelapa untuk membasuh kaki sebelum masuk ke rumah seperti gambar di bawah ini:

Oleh itu, maksud sebenar peribahasa ini ialah:

Maksud tersurat: Jangan melepaskan batok di tangga, letakkan betul-betul di tempatnya.

Maksud tersirat: Buat sesuatu jangan sambil lewa. 

Oleh sebab vs oleh kerana

Penggunaan oleh yang diikuti kerana dalam ungkapan oleh kerana adalah salah. Ini disebabkan oleh (kata sendi nama) mesti diikuti oleh kata nama atau frasa nama, sedangkan kerana ialah kata hubung. Bentuk yang betul ialah oleh sebab.

Contoh:

Salah: Oleh kerana sesuatu halangan, dia tidak dapat hadir.

Betul: Oleh sebab sesuatu halangan, dia tidak dapat hadir.

Ingat, penggunaan oleh kerana adalah salah dari segi tatabahasa Melayu!

Kata hubung tidak boleh disamakan dengan kata nama sebab.

Contoh:

Salah: Mesyuarat itu ditangguhkan sebab pengerusinya tidak dapat hadir.

Betul: Mesyuarat itu ditangguhkan kerana pengerusinya tidak dapat hadir. 

Berhemah vs berhemat

Dalam Kamus Dewan Edisi Ke-4, berhemah bermaksud mempunyai budi pekerti, manakala berhemat pula bermaksud berjimat/ bercermat. Oleh itu, penggunaan kata berhemah seperti dalam slogan "Amalkan Pengurusan Kewangan Berhemah Sebagai Budaya Hidup" adalah jauh sekali daripada maksud sebenarnya. Slogan ini boleh anda lihat di dalam laman web AKPK.

Sekian, semoga berjumpa lagi minggu hadapan.

Read more...